Şema Terapi Nedir?
Şema Terapi Nedir?
Erken dönem uyumsuz şemalar anılardan, duygulardan, bilişlerden ve bedensel duyulardan oluştuğu ifade edilmekle birlikte, bireyin kendisi ve diğerleriyle olan ilişkilerine yönelik algılarını da içermektedir. Çocukluk veya ergenlik boyunca gelişir. Bireyin yaşamı boyunca karmaşıklaşır. Yaşamın erken döneminde başlayan ve yaşam boyu tekrarlanan, yıkıcı duygusal ve bilişsel örüntüler olarak tanımlanmaktadır.
Yapılan araştırmalar işlevsel olmayan erken dönem şemaların pek çok farklı psikolojik sorun ile ilişkili olduğunu göstermiştir. Kişilik bozuklukları (Young ve Lindemann, 1992), yeme bozuklukları (Sheffield, Waller, Emanuelli ve ark, 2006), duygu durum bozuklukları (Lapsekili ve Ak, 2012), depresyon (Riso, du Toit, Blandino ve ark, 2003), alkol ve madde kullanım bozuklukları (Gross 2002) gibi psikopatolojiler öncelikli olarak çalışılan ve şema alanları ile yüksek ilişki gösteren psikopatolojilerdir. Dahası, dayanıksızlık, başarısızlık, duyguları bastırma şemalarının kaygı ile ilişkili olduğunu, bağımlılık ve kusurluluk şemalarının ise depresyon ile ilişkili olduğunu bulmuşlardır. Welburn, Coristine, Dagg, Pontefract ve Jordan (2002) ise dayanıksızlık, terk edilme, bağımlılık, kendini feda etme, duyguları bastırma şemalarının kaygı ile ilişkili olduğunu, yetersiz öz denetim şemalarının ise depresyon ile ilişkili olduğunu bulmuşlardır. Sosyal fobi belirtileri gösteren bireylerin erken dönem uyumsuz şemalarının ilişkisinin değerlendirildiği araştırmada duygusal yoksunluk, başarısızlık, güvensizlik, bağımlılık, tehditler karşısında dayanıksızlık şemalarından yüksek puan aldıkları, bu şemaların ise kopukluk/reddedilmişlik ve zedelenmiş otonomi şema alanları ile ilişkili olduğu bulunmuştur (Pinto-Gouveia ve ark. 2006).
Bireyin davranışları bizzat şemanın bir parçası değil, bireyin bir şemaya tepki olarak geliştirdiği, - çocukluk ve ergenlik döneminde koruyucu işlev görmüş ama yetişkinlikte uyum bozucu işlev gören davranışlardır. Şemaların çocukluktaki belirli çekirdek duygusal ihtiyaçların karşılanmamasından kaynaklandığı ifade edilmektedir. Bu temel ihtiyaçları 1) başkalarına güvenli bağlanma (güvenlik, istikrar, bakım ve benimseme), 2) özerklik, yetenek ve olumlu kimlik algısı, 3) ihtiyaç ve duyguları ifade özgürlüğü, 4) kendiliğindenlik ve rol yapma, 5) akılcı sınırlar ve özdenetim olarak belirtmektedirler (Young ve diğ., 2009). Psikolojik olarak sağlıklı birey bu duygusal ihtiyaçlarını uyuklayıcı bir şekilde giderebilendir. Çocuğun doğuştan gelen mizacı ile çocukluk dönemindeki çevresi arasındaki etkileşim, bu temel ihtiyaçların doyurulmasına değil, engellenmesine neden olur. Şema terapinin amacı bireyin bu ihtiyaçlarını giderebilecek uyumlu yollar bulmasına yardımcı olmaktır (Young ve diğ., 2009).
